دو يا چند کلمه که حروف مشترک دارند و از يک جنس هستند و تنها در يک حرف يا صدا، اختلاف دارند. جناس باعث زيبايی و خوش آهنگی شعر و نثر می شود؛ به عنوان مثال:
آن کس است اهل اشارت که بشارت داند.
اشارت و بشارت ß جناس هستند زيرا حروف مشترک دارند و تنها در يک حرف، اختلاف دارند.
خوشا نماز و نیاز کسی که از سر درد به آب ديده و خون جگر، طهارت کرد
نماز و نیاز ß جناس هستند زيرا حروف مشترک دارند و تنها در يک حرف، اختلاف دارند.
کفر است در طريقت ما کینه داشتن آيین ماست سینه چو آيینه داشتن
آیین و آیینه ß جناس هستند زيرا حروف مشترک دارند و تنها در يک حرف، اختلاف دارند.
ای مِهر تو در دل ها، وی مٌهر تو بر لب ها
مِهر و مٌهر ß جناس هستند زيرا حروف مشترک دارند و تنها در يک صدا، اختلاف دارند.
نکته:
گاهی دو واژه در خواندن و نوشتن يکسان اند؛ امّا در معنی متفاوتند و جناس محسوب می شوند؛ مانند:
برادر که در بند خويش است نه برادر نه خويش است
«خویش» در مصراع اول: خود
«خویش» در مصراع دوم: فامیل
خویش و خویش ß جناس